خودکم بینی چیست؟ آثار، دلایل و راه‌های درمان خودکم بینی

به طور کلی منظور از خودکم بینی، داشتن نوعی احساس بی‌کفایتی و ناامنی دائمی است. افراد مبتلا به خودکم بینی ممکن است دچار نوعی شک و تردید مزمن نسبت به خود باشند، عزت نفس پایینی داشته باشند و از قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی مختلف دوری کنند. همچنین برخی از افراد مبتلا به این مشکل ممکن است به شدت رقابتی بوده و در اعتراف به اشتباهات خود ناتوان باشند.

اگرچه خودکم بینی معمولا یک وضعیت روانی حاد به شمار نمی‌رود، اما افرادی که با این احساس دست و پنجه نرم می‌کنند، می‌توانند از روش‌های مختلفی مانند روان درمانی، دارو درمانی و خودیاری برای رفع آن کمک بگیرند. به خواندن این مقاله از سایت راز چهار فصل ادامه دهید تا در مورد علل، علائم و درمان خودکم بینی بیشتر بدانید.

خودکم بینی چیست؟

انجمن روانشناسی آمریکا (APA) خودکم بینی را به‌عنوان «احساس بی‌کفایتی و ناامنی دائمی» تعریف می‌کند. این احساسات ممکن است ناشی از برخی کمبودها در جنبه‌های خاصی از زندگی یک فرد باشد. مثلا این امکان وجود دارد که از نقایص جسمانی یا روانی نشأت بگیرد. چرا که موارد این چنینی معمولا به‌شدت روی اعتماد به نفس افراد تاثیرگذار هستند.

APA همچنین توضیح می‌دهد که فردی که با خودکم بینی دست و پنجه نرم می‌کند ممکن است طیف وسیعی از رفتارها را از خود نشان دهد که ریشه‌ی آنها به این حس برمی‌گردد.

برای مثال ابتلا به خودکم بینی ممکن است سبب شود که فرد، مضطرب یا افسرده باشد و از موقعیت‌های اجتماعی کناره‌گیری کند. از طرف دیگر، افراد مبتلا ممکن است بیش از حد رقابتی شوند، از دیگران عیب‌جویی کنند و در اعتراف به اشتباهات خود دچار مشکل باشند.

علت خودکم بینی

دکتر آلفرد آدلر، بنیانگذار مکتب روانشناسی فردی، برای اولین بار مفهوم خودکم بینی را در سال 1907 مطرح کرد. او معتقد بود که این حس تقریبا از همان بدو تولد در همه‌ی افراد وجود دارد و میل به غلبه کردن بر آن نیز همینطور.

مطالعات امروزی دلایل مختلفی را برای ابتلای افراد به خودکم بینی کشف کرده‌اند.

به‌عنوان مثال، یک آزمایش تحقیقاتی در سال 2012 به تأثیر تکنیک‌های هنردرمانی بر روی نمونه کوچکی از نوجوانان پرداخت که شامل 20 فرد از خانواده‌های «محروم» و 10 نفر از خانواده‌های «عادی» بود.

محققان دریافتند که نوجوانان خانواده‌های محروم سطح بالاتری از عزت نفس پایین و احساس بی‌کفایتی داشتند و همچنین تمرکز بر مسائل مادی، علاقه به سرکشی و اختلال در رشد عاطفی نیز در آنها بیشتر بود.

یک آزمایش دیگر در سال 2014 انجام شد که منبع معتبری، 148 دانشجوی لیسانس 18 تا 24 ساله را در آن مورد بررسی قرار داد و ارتباط بالقوه‌ای بین احساس خودکم بینی و گروه‌های شخصیتی مختلف پیدا کرد.

اخیراً برخی تحقیقات صورت گرفته در سال 2022 با استفاده از داده‌های حاصل از بررسی شبکه‌های اجتماعی نشان دادند که احساس خودکم بینی ممکن است از عوامل متعددی ناشی شود؛ از جمله:

• تجربیات شخصی، به ویژه تجربیات منفی
• تحقیر حاصل از عوامل فیزیکی
• ویژگی‌های شخصیتی
• روابط عاشقانه یا عاطفی
• توانایی‌های شخصی یا کاری
• تعاملات اجتماعی

نویسندگان این پژوهش خاطر نشان می‌کنند که تحقیقات و نتایجی که در این پروژه به دست آوردند به یک منطقه جغرافیایی خاص محدود می‌شود و افرادی که از شبکه‌های اجتماعی استفاده نمی‌کنند را نیز شامل نمی‌شود.

با این وجود، این یافته‌ها به‌شدت به شرایط واقعی حاکم در اجتماع شباهت دارند. چرا که عواملی مانند تجربیات ما در دوران کودکی و بزرگسالی، آسیب‌های اجتماعی، چالش‌های فیزیکی و غیره، همگی ممکن است باعث تشدید احساس خودکم بینی در هر فرد شوند.

برای اینکه احساس خود کم بینی را در خودتان کاهش دهید، پیشنهاد می کنم دوره پاکسازی کوانتومی مقدماتی را تهیه کنید.

علائم خود کم بینی

فردی که به خودکم بینی مبتلا است، علاوه بر احساس حقارت و ناامنی ممکن است عزت نفس پایینی نیز داشته باشد. درواقع این یکی از شایع‌ترین علائم ابتلای افراد به خودکم بینی است. همچنین این افراد معمولا از اضطراب یا افسردگی نیز رنج می‌برند.

آنها اغلب به خود شک دارند و در هر موقعیتی همواره برای خود و دیگران بدترین فرضیات را در نظر می‌گیرند. آنها ممکن است در رسیدن به اهداف خود مشکل داشته باشند چرا که به‌راحتی در برابر هر مانعی، تسلیم می‌شوند. اغلب انتقاد پذیر نیستند و باور هر تعارفی برای‌شان بسیار مشکل است. همچنین تمایل به پنهان کاری دارند و از اجتماعات دوری می‌کنند.

گاهی اوقات علائم ابتلای افراد به خودکم بینی بسیار شبیه به علائم ابتلا به خودشیفتگی و غرور به نظر می‌رسد. وقتی کسی به خودشیفتگی مبتلا باشد، تمایل دارد که مدام درباره‌ی خود اغراق کند؛ به ویژه درباره‌ی توانایی‌ها و دستاوردهایش. در افراد مبتلا به خودکم بینی، این حس در آنها سبب می‌شود تا مدام در تلاش برای جبران و ساکت کردن این احساس درون خود باشند.

در نتیجه به‌نوعی از آن ور بام می‌افتند و علائمی را از خود نشان می‌دهند که بیشتر متناسب با خودشیفتگی است. این علائم ممکن است شامل کمالگرایی شود. همچنین معمولا چنین افرادی بسیار رقابتی هستند. آنها همواره از هر فرصتی برای جلب توجه استفاده می‌کنند و حتی ممکن است اقدامات عجیبی در این زمینه از آنها سر بزند.

عیب جویی در دیگران نیز یکی دیگر از رفتارهایی است که در این افراد زیاد دیده می‌شود. چرا که قصد دارند با این کار از ایراداتی که در خود پیدا می‌کنند، فرار کنند یا روی آنها سرپوش بگذارند. ناتوانی در اعتراف به اشتباهات خود نیز یکی دیگر از علائمی است که در این افراد دیده می‌شود.

آنها همچنین رضایت زیادی در بهتر انجام دادن یک کار نسبت به دیگران در خود احساس می‌کنند. تمامی این علائم بین افراد مبتلا به خودشیفتگی و خودکم بینی مشترک هستند و صرفا با توجه به برخی نکات خاص می‌توان این افراد را از یکدیگر تشخیص داد.

برای یادگیری راه های خود شناسی و کاهش حس خود کم بینی مقاله: خودشناسی چیست نیز بخوانید!

درمان خودکم بینی

همانطور که گفته شد خودکم بینی یک بیماری حاد روانی محسوب نمی‌شود. خودکم بینی نوعی وضعیت روانی است که شاید رایج ترین و موثرترین روش درمانی برای کسانی که با آن سر و کار دارند، استفاده از روان درمانی یا همان تراپی می‌باشد.

روان درمانی به این افراد کمک می‌کند تا درک بهتری نسبت به احساسات خود داشته باشند. همچنین کمک می‌کند تا این احساسات را به روش‌های بهتری مدیریت کنند. انواع مختلفی از روان درمانی برای رفع مشکل خودکم بینی وجود دارد که به طور کلی شامل موارد زیر می‌شود:

درمان شناختی-رفتاری یا CBT (Cognitive Behavioral Therapy)

هدف این شکل رایج روان درمانی، کمک به فرد در تغییر الگوهای فکری و رفتاری خود است.

روان درمانی پویا

هدف روان درمانی پویا کمک به افراد برای مقابله با احساسات و رفتارهای منفی است که ریشه در تجربیات گذشته‌ی آنها دارد.

درمان حمایتی

در این نوع درمان، درمانگر از فرد در ایجاد عزت نفس، کاهش اضطراب، بهبود عملکردهای اجتماعی و غیره حمایت می‌کند. بسیاری از سایر اشکال روان درمانی نیز در کمک به افراد برای مدیریت افسردگی و اختلالات اضطرابی که اغلب در کنار احساس خودکم بینی خود را نشان می‌دهند، مؤثر هستند.

علاوه بر این، ترکیب روان درمانی با دارو نیز برای متخصصان سلامت روان غیر معمول نیست. اگرچه برای برخی افراد، ممکن است یک درمان بهتر از دیگری کار کند اما برای برخی دیگر، ترکیب دارو و تراپی، بهترین نتایج را به همراه دارد.

همانطور که توضیح داده شد، یکی از بهترین روش‌ها برای درمان خودکم بینی کمک گرفتن از یک تراپیست است. روان درمانگر به شما کمک می‌کند تا ریشه‌ی مشکل را شناسایی کرده و آن را برای همیشه قطع کنید.

استفاده از داروهایی که آنها توصیه می‌کنند نیز مفید خواهد بود. هر چند روش‌های دیگری هم وجود دارد که انجام دادن آنها در کنار درمان و صحبت با روانشناس و مصرف دارو، می‌تواند در غلبه بر خودکم بینی مفید باشد.

کسانی که سعی دارند بر احساس خودکم بینی خود غلبه کند ممکن است انجام موارد زیر برای‌شان مفید واقع شود:

1. ایجاد یک طرح و نقشه‌ی کلی برای رسیدن به اهداف خود
2. توسعه سرگرمی‌های مورد علاقه‌ی خود و صرف وقت برای کار کردن روی تفریحات خاصی که به آنها آرامش و حس راحتی می‌دهد.
3. درگیر شدن با فعالیت‌های خودمراقبتی که تمرکز آنها را بر تلاش برای فراهم کردن رفاه و آسایش روانی و جسمانی خود بازمی‌گرداند.
4. کنار گذاشتن کسانی که سبب تشدید این حس در آنها می‌شوند و برقراری رابطه با افراد صادقی که به آنها اعتماد و علاقه دارند.
5. یادداشت برداری از تجربیات و پیشرفت‌های خود در یک دفتره

اگر قصد دارید در کنار راهکارهای درمانی ذکر شده، خودتان هم کمی بیشتر با استفاده از تکنیک‌های خودیاری به از بین بردن این حس در درون‌تان کمک کنید، به سراغ کتاب‌ها بروید. کتاب‌های مفیدی در دسته‌ی خودیاری برای درمان معضلاتی مانند خودکم بینی وجود دارد. البته سعی کنید بهترین عناوینی را پیدا کنید که جزو دسته‌ی روانشناسی زرد قرار نگیرند.

کتاب‌های مفید این دسته به راحتی می‌توانند تکنیک‌ها و روش‌هایی را به شما معرفی کنند که با به‌کارگیری آنها موفق می‌شوید تا خودکم بینی را با اعتماد به نفس جایگزین کنید. البته که درمان این حس شاید به همین راحتی‌ها هم نباشد. چون معمولا چنین افکاری تا عمق ذهن ما نفوذ می‌کنند و از بین بردن آنها مستلزم صرف زمان و صبوری است؛ اما مطمئنا تلاش در این مسیر به موفقیت ختم خواهد شد.

مطالعه بیشتر: ضمیر ناخودآگاه چیست و چگونه کار می‌کند؟

آثار منفی خودکم بینی

بسیاری از افراد در مقطعی از زندگی خود با این احساس مواجه خواهند شد. داشتن این حس می‌تواند به صورت‌های مختلفی خود را در زندگی نشان دهد. همانطور که گفته شد یکی از شایع‌ترین مسائلی که خودکم بینی باعث آن می‌شود، ابتلا به افسردگی، اختلال اضطراب و همچنین انزوا طلبی است.

تمام این موارد می‌توانند تاثیرات سوء زیادی روی زندگی افراد داشته باشند. شاید خودکم بینی به عنوان یک بیماری جدی شناخته نشود اما در صورت بی‌توجهی به آن، ممکن است تشدید این علائم آثار منفی زیادی روی زندگی افرادی داشته باشد که با آن درگیر هستند.

شاید برای اشخاص مبتلا به این مشکل سؤال باشد که چگونه در مواجهه با این احساس، از خود واکنش نشان می‌دهند؟ یعنی ابتلا به این مشکل چگونه احساسات و واکنش‌های آنها به مسائل مختلف را تحت شعاع قرار داده است؟

مثلا:

• آیا موفقیت شخص دیگری به آنها انگیزه می‌دهد تا به اهداف خود برسند، یا با دیدن موفقیت آنها احساس شکست خوردن می‌کنند؟
• آیا تعریف و تمجید دیگران از کارشان بیشتر به آنها انگیزه می‌دهد یا در باور صمیمانه بودن‌شان مشکل دارند؟
• آیا بیشتر وقت خود را صرف فکر کردن در مورد دلایل هر یک از احساسات و رفتارهای خود در هر موقعیت می‌کنند تا اینکه صرفا از زندگی لذت ببرند؟
• آیا احساس خودکم بینی در آنها بر روابط‌شان با دیگران تأثیر منفی گذاشته است؟
• آیا اغلب به دنبال عیوب دیگران هستند؟ آیا اگر نقصی را در شخص دیگری بیابند، نسبت به خود احساس بهتری پیدا می‌کنند؟

اگر پاسختان به بسیاری از این سوالات مثبت بود، باید بدانید که احتمالا به خودکم بینی مبتلا هستید. اگر درصد و تعداد افکار و رفتارهای منفی از افکار مثبت در ذهن شما بیشتر باشد، ممکن است زمان صحبت با یک روانشناس و تراپیست خوب فرا رسیده باشد.

برای مطالعه بیشتر مقاله: قانون جذب چیست را مطالعه کنید.

سخن پایانی در مورد خود کم بینی

خودکم بینی می‌تواند تاثیرات بسیاری روی زندگی ما داشته باشد. این حس را می‌توان به ماده‌ی سیاهی تشبیه کرد که در مغز ما لانه کرده و مدام با تحقیر هر فکر و عملی درون ما، سبب می‌شود تا احساس بدی نسبت به خود و تلاش‌های‌مان داشته باشیم.

احتمالا ابتلا به این وضعیت پیچیده و ناراحت کننده‌ی روانی چیز جدیدی نباشد اما امروزه عوامل زیادی در تشدید آنها نقش دارند. یکی از این عوامل شبکه‌های اجتماعی هستند که تاثیرات مخربی روی اعتماد به نفس افراد و به ویژه، نوجوانان دارند.

زندگی‌های رنگارنگ و اغلب، مصنوعی موجود در اپلیکیشن‌های مختلف شبکه‌های اجتماعی می‌توانند به‌راحتی همه را در خود غرق کرده و اعتماد به نفس هر کسی را نسبت به تلاش‌ها و زحماتی که برای پیشبرد اهداف خود می‌کشد، نابود کند. در نتیجه باید نسبت به این موضوع آگاه باشیم و استفاده‌ی خود و فرزندان‌مان از این شبکه‌ها را کنترل کنیم.

خوشبختانه خودکم بینی قابل درمان است و صحبت با یک روانشناس خوب کمک می‌کند تا ریشه‌ی مشکل را شناسایی کنید. به این صورت می‌توانید با انجام درمان‌ها و تکنیک‌های پیشنهادی روانشناس خود، تا حد ممکن بر این احساس پیروز شده و اعتماد به نفس خود را برگردانید.

منبع:

https://www.medicalnewstoday.com/articles/inferiority-complex#summary