خودشناسی چیست و چگونه به خودشناسی برسیم؟

«من کی هستم؟» این یک سؤال ساده و در عین حال عمیق است که به عنوان خودشناسی مطرح می‌شود. یک سؤال دیگر هم این است که «چرا من چنین رفتاری دارم؟» اگر شما هم تا به حال سوالات مشابهی را از خود پرسیده‌اید باید بدانید که تنها نیستید.

انیشتین می‌گوید:

چه تعداد از ما با بی‌حسی، ترس یا حتی بی‌تفاوتی در دام عادات روزمره‌ی زندگی خود گرفتار شده‌ایم؟ برای داشتن یک زندگی بهتر، باید همواره در حال انتخاب این باشیم که چگونه زندگی کنیم.

این جمله به خوبی توضیح می‌دهد که چطور بسیاری از اعمال و رفتارمان را نه به دلخواه، بلکه صرفا از روی عادت انجام می‌دهیم. غفلت، ترس و بی‌تفاوتی، انگیزه‌ای برای دستیابی به شناخت از خود یا تغییرات مثبت ایجاد نمی‌کند.

در این مقاله از سایت راز چهار فصل قصد داریم بررسی کنیم که خودشناسی چیست، مراحل خودشناسی چیست، چگونه به رشد فردی کمک می‌کند و آیا مزایای دیگری هم به همراه دارد یا خیر.

انواع خودشناسی در روانشناسی

ما برای اینکه بفهمیم خودشناسی را از کجا شروع کنیم، ابتدا لازم است مفهوم خودشناسی را درک کنیم. شناخت از خود در روانشناسی به آن دسته از اطلاعات واقعی اشاره دارد که هر فردی در مورد خود دارد.

این اطلاعات شامل مواردی مانند وضعیت عاطفی، ویژگی‌های شخصیتی، روابط، الگوهای رفتاری، نظرات، باورها، ارزش‌ها، نیازها، اهداف، ترجیحات و هویت اجتماعی ما می‌شود.

به طور کلی این دانش از فرآیندهای خود انعکاسی و اجتماعی نشات می‌گیرد اما صرفاً از درون‌نگری حاصل نمی‌شود. شناخت از خود از پنج منبع اصلی سرچشمه می‌گیرد که عبارتند از:

دنیای فیزیکی

این دسته از اطلاعات که به دانسته‌های فیزیکی ما مانند قد، وزن، رنگ چشم و غیره محدود می‌شود.

مقایسه‌های اجتماعی

این منبع، زمانی در دسترس قرار می‌گیرد که خودمان را با دیگران مقایسه می‌کنیم. مقایسه‌های اجتماعی زیرمجموعه‌هایی را نیز شامل می‌شود که عبارتند از مقایسه‌های صعودی و نزولی. منظور از مقایسه‌ی صعودی این است که خودمان را با فردی بهتر از خود مقایسه کنیم و مقایسه‌ی نزولی عکس آن است؛ یعنی زمانی که خودمان را با فردی بدتر از خود مقایسه نماییم.

بازتاب‌های دیگران

این منبع، از ارزیابی‌های دیگران از ما سرچشمه می‌گیرد. اصطلاح «بازتاب» بیانگر این است که ما بازتابی از خود را از نگاه دیگران می‌بینیم.

درون نگری

این منبع، از طریق مشاهده درونی افکار، احساسات، انگیزه‌ها و خواسته‌ها به دست می‌آید. درون نگری با شناخت از خود رابطه‌ی نزدیکی دارد و کاملا با هم مرتبط هستند.

ادراک از خود

در این روش ما از طریق مشاهده و بررسی رفتار خود، خود را می‌شناسیم.

چرا خودشناسی مهم است؟

خودشناسی برای داشتن عملکرد سالم در زندگی یک عنصر ضروری است. زیرا داشتن شناختی خوب از خود منجر به اخذ تصمیم‌های واقع بینانه در رابطه با جنبه‌های کلیدی زندگی افراد می‌شود.

جنبه‌های کلیدی زندگی که با عدم داشتن شناخت کافی از خود، آنها را به خطر می‌اندازیم شامل این موارد می‌شود: انتخاب شریک زندگی، تصمیمات مرتبط با تحصیلات، انتخاب‌های شغلی و تصمیمات مربوط به مکان و نحوه‌ی زندگی کردن.

نقص در خودشناسی منجر به برآورد بیش از حد نقاط قوت ذهنی می‌شود. یعنی در برخی مواقع بیش از ظرفیت‌مان از خود توقع داریم یا سعی می‌کنیم در حیطه‌ای پیشرفت کنیم که عملا علاقه‌ای به آن نداریم. این موضوع می‌تواند به شدت باعث نارضایتی در زندگی و عملکرد ضعیف تحصیلی شود.

پنج دلیل اصلی وجود دارد که ثابت می‌کند خودشناسی برای رشد روانی ضروری است. این دلایل عبارتند از:

1. میل به یادگیری و معنا بخشیدن به تجربیات زندگی را ارضا می‌کند.
2. از به وجود آمدن یک شکاف عمیق بین شناخت ما از خودمان و برداشت دیگران از ما، جلوگیری می‌کند.
3. ما را از دست خواسته‌های غیرمنطقی ناخودآگاه‌مان نجات می‌دهد.
4. به جای واکنش پذیری، یافتن پاسخ‌های پیشگیرانه را تسهیل می‌کند.
5. اولین قدم ضروری برای ایجاد تغییرات مثبت است.

در واقع این دانش از ما می‌خواهد که نسبت به احساسات خود سوءظن متعادلی داشته باشیم. سایر فواید خودشناسی نیز شامل مواردی مانند کاهش احتمال ناامیدی نسبت به شغل‌مان، کاهش احساس ناامنی و حسادت و همچنین کاهش میزان استرس‌مان در مورد پول و مسائل مالی می‌شود.

علاوه بر این، ما توانایی پذیرش مسئولیت احساسات خود را به دست می‌آوریم و همدلی و شفقت بیشتری از خود نشان می‌دهیم. در نهایت باید گفت که خودشناسی به شکل گیری درک ما از دیگران نیز کمک می‌کند و می‌توانیم از آن به عنوان یک نقطه مرجع برای ارزیابی دیگران استفاده کنیم.

برای یادگیری بیشتر مقاله پاکسازی ذهن را نیز بخوانید!

چگونه خودشناسی می‌تواند به تسلط بر خود منجر شود؟

از آنجایی که خودشناسی شامل ارزیابی‌های صادقانه از خودمان و سایر اطلاعات به دست آمده است، می‌توانیم از آن برای ایجاد تغییرات مثبت و تسلط بر جنبه‌های مختلف زندگی خود استفاده کنیم. شناخت خودمان توانایی ما را برای داشتن یک زندگی منسجم و رضایت بخش افزایش می‌دهد.

علاوه بر این، به ما این امکان را می‌دهد که انگیزه‌ها و ترس‌های اصلی خود را درک کنیم و کنترل احساسات‌مان را به دست بگیریم. برعکس، ناتوانی در تشخیص احساسات‌مان ما را آسیب پذیر می‌کند.

خودشناسی به ما انگیزه می‌دهد تا پروژه‌های بلندپروازانه، روابط‌مان و سایر چالش‌های زندگی را با اشتیاق بپذیریم. همانطور که بیگلی می‌گوید، فقدان یک بینش صحیح از خود می‌تواند آرزوهای بزرگ‌مان را در بند کند.

برای مطالعه بیشتر مقاله: شکرگزاری چیست را مطالعه کنید!

چرا تعداد کمی از مردم به دنبال خودشناسی هستند؟

کشف جنبه‌های ناشناخته‌ی خودمان اندکی خطرناک به نظر می‌رسد. چرا که ممکن است اطلاعاتی را آشکار کند که با باورهای فعلی ما در تضاد باشند. فرهنگ ما نیز بیشتر به موفقیت و پیشرفت علاقه دارد تا درون نگری.

وجود انواع اصطلاحات شبیه به هم نیز می‌تواند گیج کننده باشد و موانعی را برای کسب شناخت از خود ایجاد کند. منظور از این اصطلاحات عباراتی مانند خودآگاهی، خودپنداره و غیره است که اهمیت این دانش را کمرنگ می‌کنند. با توجه به شباهت بسیار این اصطلاحات در ادامه به بررسی یک مورد مهم از آنها می‌پردازیم.

برای اینکه به خودشناسی بیشتر در مورد خودتان برسید پیشنهاد می کنم دوره پاکسازی کوانتومی مقدماتی را تهیه کنید.

تفاوت خودشناسی و خودآگاهی

یک سؤال مهم و همیشگی در مورد خودشناسی این است که آیا با خودآگاهی معنی مشترکی دارد یا خیر؟ خودشناسی به اطلاعاتی در مورد تمایلات ذهنی ما مانند وضعیت عاطفی، ویژگی‌های شخصیتی و یا الگوهای رفتاری اشاره دارد. این در حالی است که روانشناسان خودآگاهی را پله‌ای در مسیر خودشناسی می‌دانند.

گولمن اینطور بیاد می‌کند که در خودآگاهی، ذهن تجربیات و احساسات مربوطه را بررسی می‌کند؛ و این بررسی می‌تواند هم غیرواکنشی و هم بدون قضاوت باشد. گولمن مفهوم خودآگاهی را با تعریف آن به عنوان «آگاهی از احساسات و افکارمان نسبت به یک خلق و خوی خاص» ساده می‌کند.

برخی از مزایای خودآگاهی شامل افزایش هوش هیجانی، همدلی و مهارت‌های گوش دادن می‌شود. داشتن احساس همدلی قوی و همچنین مهارت‌های گوش دادن، در برقراری ارتباط و ایجاد روابط عمیق بین فردی بسیار مفید است. علاوه بر این، داشتن خودآگاهی مهارت‌های تفکر انتقادی و تصمیم گیری را نیز در افراد تقویت می‌کند. اینها مهارت‌هایی هستند که اغلب رهبران تاثیرگذار از آنها برخوردارند.

برای کسب اطلاعات بیشتر دوره رایگان معجزه تبسم را تهیه کنید!

6 تئوری مهم درباره‌ی خودشناسی

تئوری‌های مختلفی همواره به هدف تبیین خودشناسی ارائه شده‌اند. در ادامه به برخی از این مفاهیم اشاره می‌کنیم که چگونگی دستیابی به خودشناسی را توضیح می‌دهند.

1. تئوری مشاهده بدون واسطه

تئوری مشاهده بدون واسطه، که برجسته‌ترین طرفدار آن دکارت است، بیان می‌کند که ما از طریق افکار بدون واسطه‌ی خود، جدا از ورودی‌های ذهنی یا منابع بیرونی، به خودشناسی دست می‌یابیم.

2. تئوری شفافیت

تئوری شفافیت شامل تصمیم گیری، تفکر منطقی و رسیدن به نتیجه در مورد وضعیت جهان است. با استفاده از این تئوری ما نه تنها در مورد باورهای خود، بلکه در مورد هر نگرش قابل قضاوت دیگری نیز دانش مفیدی کسب می‌کنیم.

3. تئوری سازه‌گرایی اجتماعی

سازه‌گرایی اجتماعی راهی برای درک خود و جهان‌مان از طریق استفاده از زبان برای ایجاد یک واقعیت مشترک است. سازه‌گرایان این نظریه را مطرح می‌کنند که معنا هنگام برقراری ارتباط با دیگران ایجاد می‌شود.

برای مطالعه بیشتر مقاله: شکرگزاری چیست را مطالعه کنید!

4. تئوری خود ظاهری

این تئوری که توسط چارلز هورتون کولی، جامعه‌شناس، ارائه شده است، ادعا می‌کند که احساس ما نسبت به خودمان، از طریق تعامل با دیگران ایجاد می‌شود. در این تئوری دیگران آینه‌ی ما برای کسب شناخت از خودمان به شمار می‌روند.

5. تئوری ادراک از خود

این تئوری که توسط داریل بم ارائه شده است، پیشنهاد می‌کند که افراد با مشاهده رفتارهای مختلف و استنباط کردن از آنها، درباره‌ی خود یاد می‌گیرند.

جمع‌بندی در مورد خودشناسی

در این مطلب، چندین مزیت و توجیه مهم برای دستیابی به خودشناسی را مورد بحث قرار دادیم. خودشناسی برای دستیابی به رشد شخصی، تصمیم گیری بهتر و ارزیابی دقیق از خود، ضروری است. این دانش دقیقا عکس غفلت است و به ما کمک می‌کند تا تجربیات خود در زندگی را درک کنیم. مهمتر از همه این که ابزاری ضروری برای کمک به فرآیند تغییر به شمار می‌رود.

تغییر کردن سخت است و نیاز به اراده و شجاعت زیادی دارد. ما انسان‌ها مدت زیادی از زندگی خود را صرف اجتناب از درد و ناراحتی مرتبط با تغییر کردن می‌کنیم. هدف خودشناسی این است که ما را از منطقه‌ی امن خود دور کند تا جنبه‌هایی از خودمان را که معمولا نادیده گرفته می‌شوند یا از آنها اجتناب می‌شود کشف کنیم.

اگرچه تغییر کردن ممکن است دشوار باشد اما افزایش خلاقیت، انعطاف‌پذیری و اشتیاق از طریق تغییر انجام می‌گیرد. نظر شما در مورد خودشناسی چیست؟ آیا روش مفید دیگری برای دستیابی به این دانش می‌شناسید؟ حتما نظرات خود را در قسمت کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید.

منبع:

https://positivepsychology.com/self-knowledge/