هر پدیده‌ای که در این دنیا رخ می‌دهد، آثار مثبت و منفی خاص خودش را به‌دنبال دارد. هیچ سیستمی در این دنیا کارایی 100 درصدی ندارد. اما این موضوع برای افرادی که مهارت حل مسئله را آموخته و آمادگی مقابله با هر نوع چالشی را دارند، موضوع مهمی نیست. حوزه‌ای که به‌شدت از مشکلات متأثر می‌گردد، شرکت‌ها و سازمان‌ها است.
بسیاری از کارمندان در بخش‌های مختلف با نام‌های مشابه مشغول به کار هستند. وقتی مشکلی برای یک کارمند یا یک بخش ایجاد شود ممکن است بر دیگر بخش‌ها اثر گذاشته و مشکلاتی برای دیگران نیز به‌وجود آورد.
به همین دلیل است که به کارکنان مهارت‌های حل مسئله آموزش داده می‌شود. در همین راستا، در این مقاله از سایت راز چهار فصل به این موضوع می‌پردازیم که مهارت حل مسئله چیست و چه اهمیتی دارد؟ مراحل و تکنیکهای حل مسئله برای تقویت حل مسئله را توضیح می‌دهیم.
مهارت حل مسئله چیست؟
مهارت حل مسئله فرآیندی برای یافتن راهکار و حل هر نوع مسئله‌ای است. این فرآیند در چند مرحله انجام می‌شود. این مراحل از شناسایی مسئله و تعیین علت بروز مسئله شروع می‌شود.
پس از شناسایی مسئله و علت آن، گام بعدی انتخاب گزینه‌های جایگزین برای راه‌حل و اجرای راه حل‌ها است. همه این مراحل در مجموع تحت عنوان یک فرآیند حل مسئله شناخته می‌شوند.
اهمیت مهارت حل مسئله چیست؟
اهمیت حل مسئله و یادگیری مهارت‌های حل مسئله در مزایایی است که برای افراد و سازمان‌ها دارد. اما مهم‌ترین مزایای یادگیری و کسب مهارت حل مسئله چیست؟
مهارت مدیریت زمان یکی از مزایای مهارت‌های حل مسئله در محل کار است. افرادی که توانایی حل مسئله دارند معمولا از مهارت‌های مدیریت زمان برخوردار هستند که منجر به تصمیم‌گیری بهتر و کارایی بهتر می‌شود.
یادگیری مهارت‌های حل مسئله به ارزیابی دقیق نیازهای مشتری و نحوه اولویت‌بندی، برنامه‌ریزی و اجرای استراتژی‌ها برای رفع آنها کمک می‌کند. افرادی که توانایی حل مسئله را دارند می‌توانند تمام بخش‌های مهم سازمان را مدیریت نموده و بهترین راهبرد را برای رفع نیازهای منحصربه فرد پیدا کنند.
توانایی تفکر خارج از چارچوب (Think outside the box) یکی از مزایای یادگیری مهارت‌های حل مسئله است. افرادی که مهارت‌های حل مسئله را آموخته‌اند اغلب از دل مشکلات، فرصت‌هایی را پیدا می‌کنند. تفکر خارج از چارچوب یک مزیت مهم حل مسئله در محل کار است؛ زیرا اغلب مواقع به نتایج بهتری نسبت به آنچه در ابتدا انتظار می‌رفت منجر می‌شود.
اما مهم‌ترین مزیت یادگیری مهارت حل مسئله چیست؟ یکی از مهم‌ترین مزایای یادگیری و تقویت حل مسئله در محل کار، توانایی کار تحت فشار است. افراد با مهارت بالا، شخصیت‌هایی دارند که تحت فشار و به‌خصوص در مواقعی که برای کار ضرب‌الاجل تعیین شده و یا پارامترهای پروژه تغییر کرده‌اند به این نوع تغییرات به‌خوبی واکنش نشان می‌دهند.
برنامه‌ریزی، یک مهارت مهم در حل مسئله است. افرادی که قادر به حل مسئله هستند نه تنها برای مقابله با مشکل حال حاضر آماده هستند، بلکه می‌توانند مشکلاتی را که در آینده بر اساس روندها، الگوها، تجربه و رویدادهای جاری ایجاد می‌شوند، پیش‌بینی کنند.
برای یادگیری بیشتر پیشنهاد می کنیم در دوره پاکسازی کوانتومی مقدماتی شرکت کنید.
مراحل اساسی در یادگیری مهارت حل مسئله
فرآیند حل مسئله شامل مراحل مختلفی است که در مجموع به شناسایی مشکل کمک می‌کند. بنابراین، در این بخش به‌طور مفصل در مورد مراحلی که در حل مسئله دخیل هستند بحث خواهیم کرد.
اما مراحل اصلی یادگیری مهارت حل مسئله چیست؟
1. تعریف مسئله
تعریف مسئله به معنی تشخیص وضعیت است. تعریف مسئله به برداشتن گام‌های بعدی برای حل مشکل کمک می‌کند. در این مرحله، شما اقدامات موثری را برای پیگیری وضعیت مشکل انجام می‌دهید. اما مؤثرترین و آسان‌ترین روش‌های تعریف مسئله در مهارت حل مسئله چیست؟
- فلوچارت‌های فرآیند و آغاز مشکل
- نمودار علت و معلول
فرد حین یادگیری مهارت حل مسئله با کمک این مراحل می‌تواند به‌راحتی، علل اصلی مسئله را شناسایی کند. با این حال، برای تعریف مسئله، باید اطلاعات واقعی را در نظر بگیرید و سپس انتظارات را با واقعیت مقایسه کنید. جدای از آن، شما باید بر روی علت اصلی بروز مسئله تمرکز کنید؛ زیرا ریشه‌کن کردن آن هدف اصلی شما خواهد بود.
برای پیدا کردن راه‌حل موفقیت‌آمیز حل مسئله، در این مرحله ابتدا باید بخش‌های مختلف سیستم خود را بررسی کنید. سپس باید بر اساس اینکه چه چیزی بر سیستم تأثیر می‌گذارد آنها را ارزیابی کنید.
برای کسب اطلاعات بیشتر دوره رایگان معجزه تبسم را تهیه کنید!
2. پیدا کردن راه‌حل‌های جایگزین
هنگامی که مرحله اول مهارت حل مسئله را طی کردید، مرحله بعدی، یافتن راه‌حل برای مسئله خواهد بود. وقتی به یک ایده یا راه‌حل فکر می‌کنیم، همیشه فکر می‌کنیم که اثربخش خواهد بود.
اما در واقعیت، هر بار این اتفاق نمی‌افتد و در نتیجه، زمان زیادی برای پیدا کردن راه‌حل مؤثر دیگر تلف خواهید کرد. بنابراین، بهترین کاری که می‌توان انجام داد، ارائه چندین راه‌حل است. برای انجام این کار می‌توانید روش‌های زیر را به کار ببرید.
- از کارمندان مختلف ایده بگیرید.
- ایده اصلی خود را با توجه به جنبه‌های مختلف مسئله، شکل دهید.
- به بیش از یک ایده مؤثر فکر کنید.
هنگامی که مجموعه‌ای از ایده‌ها را مطرح می‌کنید، در مهارت حل مسئله بسیار کارآمدتر عمل خواهید کرد. چون اگر یک ایده شکست بخورد، می‌توانید ایده دیگری را اجرا کنید و تا زمانی که مسئله حل نشده است می‌توانید این کار را ادامه دهید. اما مرحله بعدی در فرایند یادگیری مهارت حل مسئله چیست؟
برای شناخت بیشتر از خودتان مقاله: خودشناسی چیست را بخوانید!
3. ارزیابی و انتخاب راه‌حل‌های جایگزین
اکنون می‌دانید که باید بیش از یک ایده داشته باشید. اما چگونه بفهمیم که ایده‌ها مؤثر هستند یا خیر؟ برای این کار به‌راحتی می‌توانید ایده‌هایی را که به ذهن‌تان خطور کرده است، ارزیابی کنید. این کار به جدا کردن بهترین و مؤثرترین ایده‌ها کمک می‌کند. در ادامه به نحوه انجام این مرحله می‌پردازیم.
- آیا این راه‌حل به حل مسئله‌ای خاص بدون ایجاد مشکلات دیگری در سیستم کمک خواهد بود؟
- آیا همه مردم و ذینفعان سیستم، راه‌حل را خواهند پذیرفت؟
- آیا راه حلی که ارائه کرده‌ایم امکان‌پذیر و آسان است؟
- آیا راه‌حل و جایگزین‌ها با محدودیت‌های سازمان هماهنگی دارد؟
وقتی به همه ایده‌ها و جایگزین‌های آنها فکر می‌کنید، ایده‌هایی که کارساز نیستند را راحت‌تر حذف می‌کنید.
4. پیاده‌سازی و اجرای راه‌حل‌ها
اکنون در حالتی هستید که ایده‌ها، راه‌حل‌ها و جایگزین‌های این راه‌حل‌ها را دارید. تنها مرحله باقی مانده برای حل مسئله، اجرای راه‌حل است. این مرحله از سری مراحل تقویت مهارت حل مسئله چندان ساده نیست. در این مرحله، نکاتی وجود دارد که باید در این مرحله برای افزایش کارایی راه حل خود لحاظ کنید. مهم‌ترین نکات در مرحله اجرای راه‌حل در فرایند یادگیری مهارت حل مسئله چیست؟
5. مشارکت دادن دیگران
یکی از بهترین کارها این است که دیگران را در اجرای راه‌حل خود مشارکت دهید. این کار نه تنها استرسی که باید تحمل کنید را کاهش می‌دهد، بلکه ایده‌های نوآورانه دیگری که به ذهن آنها می‌رسد را کشف می‌کنید که در ایجاد راه‌حل بهتر برای مسئله بسیار مفید خواهد بود.
6. آزمایش راه‌حل
هنگامی که شما در حال پیاده‌سازی یا اجرای راه‌حل هستید بسیار مهم است که به‌طور مداوم بر راه حل و عملکرد آن نظارت داشته باشید. برای این کار، می‌توانید کارکرد راه‌حل‌ها را در رویدادهای مختلف آزمایش کنید. آزمایش نتایج و مقایسه آن با انتظارات، به شما نشان می‌دهد که راه‌حل چقدر خوب عمل می‌کند.
برای مطالعه بیشتر مقاله: قانون جذب چیست را مطالعه کنید.
7. سیستم بازخورد
وقتی راه‌حل را اجرا کردید، نقشی که در آینده ایفا خواهید کرد کمتر از نقش سایر کارمندان خواهد بود؛ بنابراین شما باید پس از مدتی بازخورد بگیرید. سیستم بازخورد به شما درباره احساسات مردم در مورد راه‌حل شما و عملکرد آن می‌گوید و به بهبود راه‌حل کمک می‌کند.
تکنیک های حل مسئله برای تقویت مهارت حل مسئله
برخی تکنیکهای حل مسئله در طول دوره‌های یادگیری مهارت حل مسئله آموزش داده می‌شوند. در ادامه به معرفی چند مورد از تکنیک های حل مسئله می‌پردازیم.
برای مطالعه بیشتر مقاله: عزت نفس چییست را بخوانید!
تکنیک Round-Robin برای طوفان فکری
اگر تکنیک فکر کردن معمولی به حل مسئله کمک نمی‌کند، روش‌های دیگری وجود دارد که می‌توانید امتحان کنید. اگر اعضای تیم شما می‌نشینند و گوش می‌دهند و امیدوارند که شخص دیگری مشکلات را برای آنها حل کند، باید روش حل مسئله با Round-Robin را امتحان کنید.
اما روش Round-Robin در بحث مهارت حل مسئله چیست؟ به زبان ساده، این تکنیک مستلزم آن است که هر شرکت‌کننده به‌طور فعال در جلسه طوفان فکری شرکت کند. ابزارها و برنامه‌های طوفان فکری مختلف زیادی وجود دارد. اما در این روش تنها دو قانون وجود دارد:
شرکت‌کنندگان به نوبت ایده‌های خود را به اشتراک می‌گذارند و در صورتی که چیزی برای مشارکت در آن دور نداشته باشند، از گزینه «بعدی» استفاده می‌کنند.
جلسه طوفان فکری به محض اینکه همه ایده‌ها را به اشتراک بگذارند تمام می‌شود. اقیانوسی از تکنیکهای خلاقانه مهارت حل مسئله برای مقابله با هر مشکلی در محل کار وجود دارد.
اگر می‌خواهید شادی بیشتری در زندگی داشته باشید مقاله: 5 راز شاد زیستن را بخوانید.
تکنیک بارش ذهنی خاموش
مشکل اکثر جلسات طوفان فکری این است که پر سر و صداترین افراد احتمالا ایده خود را به‌عنوان راه‌حل انتخاب می‌کنند. افراد ساکت ممکن است ایده بسیار خوبی داشته باشند، اما آنها فقط در جلسات حضور یافته و هرگز فرصتی برای شنیده شدن ایده‌های‌شان پیدا نمی‌کنند. در نتیجه، این احساس به شما دست می‌دهد که فعال و پر سر و صدا بودن بهتر از داشتن یک ایده عالی است.
اگر می‌بینید که این اتفاق زیاد می‌افتد، شاید وقت آن رسیده است که یک جلسه بارش ذهنی خاموش داشته باشید. شما می‌توانید این کار را به‌صورت آنلاین یا در دفتر انجام دهید. کل تیم ایده‌های خود را یک به یک به اشتراک گذاشته و آنها را بدون نشستن روی یک میز به اشتراک می‌گذارند. در این تکنیک، نظر همه اهمیت یکسانی دارد.
تکنیک شش کلاه فکری در مهارت حل مسئله
مهم‌ترین تکنیک‌ها در مهارت حل مسئله چیست؟تکنیکی وجود دارد که ادوارد دی بونو (نویسنده و متفکر اهل مالت) آن را ارائه کرد و شش کلاه تفکر نام گذاشت. با استفاده از این تکنیک حل مسئله می‌توانید شش روش مختلف با شش دیدگاه متفاوت به کار ببرید. کلاه‌هایی که می‌توانید برای یادگیری هنر و مهارت حل مسئله از آنها استفاده کنید عبارتند از:
1. کلاه سفید. در این تکنیک از حقایق و ارقام مورد نیاز برای حل یک مسئله استفاده می‌کند. وقتی مشکل پیش می‌آید، این همان کلاهی است که می‌خواهید بپوشید.
2. کلاه قرمز. این کلاه به همه چیز درباره احساسات و شهود برمی‌گردد. وقتی این تکنیک را به کار می‌برید، می‌توانید واکنش‌های درونی خود را به ایده‌ها نشان دهید و آزادانه احساس خود را بیان کنید.
3. کلاه سیاه. وقتی می‌خواهید احتیاط کنید و دیدگاه انتقادی خود را بیان کنید، این همان کلاهی است که می‌خواهید بر سر کنید. تکنیک کلاه سیاه به شما کمک می‌کند از تصمیمات بد بپرهیزید.
4. کلاه زرد. وقتی می‌خواهید مثبت فکر کنید، تکنیک کلاه زرد همان چیزی است که باید انتخاب کنید. چون به شما کمک می‌کند تا جنبه‌های مثبت یک ایده و یک وزنه تعادل عالی برای کلاه سیاه را شناسایی کنید.
5. کلاه سبز. اما تکنیک کلاه سبز در مهارت حل مسئله چیست؟ برای کشف خلاقیت، امکانات، جایگزین‌ها و ایده‌های تازه، از تکنیک کلاه سبز رنگ استفاده کنید. به اشتراک گذاری ایده‌ها و گزینه‌های جدید بسیار مهم است، به همین دلیل است که در این تکنیک، همه باید کلاه سبز بپوشند.
6. کلاه آبی. در این تکنیک، یک نفر، بقیه افراد را سازماندهی می‌کند. در واقع، چنین شخصی، کل فرآیند تصمیم‌گیری را مدیریت می‌کند و مطمئن می‌شود که سایر افراد از قوانین و دستورالعمل‌ها پیروی می‌کنند.
فرآیند حل مسئله شش کلاه، تکنیکی بسیار عالی است؛ زیرا با استفاده از آن می‌توانید یک مشکل را از چندین زاویه مختلف، بسیار سریع و آسان ببینید.
برای دریافت احساس آرامش بیشتر مقاله آرامش چیست و چگونه در زندگی به آرامش برسیم را بخوانید!
تکنیک 5 چرایی
برخی مواقع هنگام یادگیری مهارت حل مسئله، لازم است به‌سرعت ریشه یک مشکل را پیدا کنید. در چنین شرایطی، این تکنیک را امتحان کنید. تنها کاری که باید انجام دهید این است که پنج سوال که با «چرا» شروع می‌شوند را بپرسید. با مشکلی که در دست دارید شروع کنید و از خود بپرسید چرا این اتفاق افتاده است.
مطمئن شوید که پاسخ شما عینی است. چهار سوال دیگر که با «چرا» شروع می‌شوند مطرح کرده و به آنها پاسخ دهید. در برخی موارد، به پاسخ دقیق و واقعی سوال خود خواهید رسید و می‌توانید به‌دنبال راه‌حل باشید.
بزرگترین چالش در این تکنیک، دادن پاسخ‌های منطقی و عینی به هر «چرا» است. با میل به پاسخگویی از دیدگاه خودتان مبارزه کنید. در عوض، با دلایل منطقی به این سوال که چرا چنین اتفاقی افتاده است پاسخ دهید. به یاد داشته باشید، اعتراف به اینکه چیزی را نمی‌دانید بسیار بهتر از دادن پاسخی ذهنی است.
نتیجه‌گیری
با افزایش پیچیدگی‌ها در سازمان‌های مختلف، بسیاری از مردم این سوال را مطرح می‌کنند که مهارت حل مسئله چیست؟ به همین دلیل در این مقاله به مهارت حل مسئله از زوایای مختلف پرداختیم.
در این مطلب نه تنها در مورد مراحل حل مسئله، بلکه برخی از موثرترین تکنیک‌ها برای حل مسئله صحبت کردیم. نکات و روش‌هایی که در این مطلب ذکر کردیم می‌تواند برای همه افراد در مواجهه با مشکلات پیچیده بسیار مفید باشد.
اگر به اهمیت مهارت‌های حل مسئله در محیط کار پی برده‌اید و می‌خواهید تیمی از کارمندان بسازید که بتوانند مستقل فکر کنند و بدون نیاز به نظارت دائمی، مشکلات خود را حل کنند، مهارت‌های حل مسئله آنها را در طول فرآیند استخدام ارزیابی کنید.
ارزیابی مهارت حل مسئله، راهی آسان برای ارزیابی مهارت‌های تحلیلی کلی داوطلبان است تا بتوانید از این مهارت ضروری در شرکت و سازمان خود بهره‌مند شوید.
