خودآگاهی چیست؟ شاید این اصطلاح به گوش شما هم خورده باشد. به خصوص اگر در جستجوی روشهایی هستید که از طریق آنها زندگی شادتری داشته باشید، بهتر تصمیمگیری کنید و یا رهبر موفقتری برای تیم کاری خود باشید.
برای دستیابی به هر کدام از این اهداف، لازم است تا خودآگاهی را در خود تقویت کنید و در نتیجه، به بهترین نسخه از خود تبدیل شوید. دستیابی به خودآگاهی در هر فرد مزایای متفاوتی دارد.
برای برخی افراد به معنای کسب کاریزمای بیشتر است؛ در حالی که برای برخی دیگر ممکن است با افزایش قدرت روحی یا تغییر دیدگاهها خود را نشان دهد. در این مطلب از راز چهار فصل قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که خودآگاهی چیست، چه مزایایی دارد و چطور میتوان به آن دست پیدا کرد.
خودآگاهی چیست؟
شلی دووال و رابرت ویکلاند ارائهدهندگان اولین تئوری اصلی در خصوص خودآگاهی، برای خودآگاهی این تعریف را ارائه میکنند:
خودآگاهی به معنای توانایی تمرکز بر خود است. همچنین اینکه آیا افکار، اعمال یا احساسات شما با استانداردهای درونیتان مطابقت دارند یا خیر. برای داشتن خوداگاهی باید رفتارهایتان را با ارزشهایتان هماهنگ کنید. از رفتارهای دیگران نسبت به خود نیز باید درک درستی داشته باشید.
به عبارت دیگر، افراد دارای خودآگاهی میتوانند احساسات، اعمال و افکار خود را عیناً تفسیر کنند. این یک مهارت کمیاب و نادر به شمار میرود؛ چرا که بسیاری از ما صرفاً از شرایط خود تفسیرهای احساسات محوری داریم. افزایش خوداگاهی کمک میکند تا میزان اثربخشی تلاشهایمان و همچنین رشد خود را ارزیابی کرده و مسیرمان را در صورت نیاز تغییر دهیم.
برای کسب اطلاعات بیشتر دوره رایگان معجزه تبسم را تهیه کنید!
انواع خودآگاهی
انواع خودآگاهی بهطور کلی به دو دسته تقسیم میشود: خودآگاهی عمومی و خودآگاهی شخصی یا خصوصی.
خودآگاهی عمومی
منظور از خودآگاهی عمومی آگاهی از این است که چگونه باید در مقابل دیگران ظاهر شویم. این خودآگاهی سبب میشود که بیشتر به هنجارهای اجتماعی پایبند باشیم و به گونهای رفتار کنیم که مورد قبول اجتماع است.
این نوع خودآگاهی فواید زیادی دارد اما ممکن است خطرناک هم باشد؛ چرا که توجه بیش از حد به این نوع از خوداگاهی ممکن است سبب افزایش نگرانی از این بابت شود که دیگران در مورد ما چه فکری میکنند.
برای یادگیری راه های خودشناسی مقاله: خودشناسی چیست را بخوانید.
خودآگاهی خصوصی
خودآگاهی شخصی یا خصوصی به معنای توجه به وضعیت درونی خودمان است. اگر میزان خودآگاهی شخصی در افراد بالا باشد، آنها بسیار درون نگر بوده و احساسات و واکنشهای خود را با کنجکاوی بررسی میکنند.
به عنوان مثال ممکن است در حال آماده شدن برای یک جلسه بسیار مهم باشید. در این شرایط توجه به احساساتتان و درک این موضوع که استرستان به خاطر جلسه است، نمونهای از خوداگاهی شخصی به شمار میشود.
در علم روانشناسی مفهومی به نامِ “خود” وجود دارد که دارای انواع مختلفی است؛ این انواع عبارتاند از: خودِ واقعی (خودِ واقعی شما دقیقاً همان چیزی است که اکنون هستید با تمام ویژگی ها، نقاط ضعف و قوت و …)، خودِ اجتماعی (خودِ اجتماعی فرد به معنی آن ویژگیها و رفتارهایی است که در اجتماع از خود بروز میدهد) و خود ایدهئال (به معنی شرایط آرمانی شخصیتی است که فرد آرزو دارد به آن نقطه برسد).
دلایل اهمیت خودآگاهی
طبق بررسیهای گروه تحقیقاتی Eurich، وقتی به درون خود نگاه میکنیم میتوانیم ارزشها، نقاط ضعف و قوت، افکار، احساسات و رفتارهای خود را روشن کنیم. همچنین میتوانیم تأثیری که دیگران بر ما یا ما بر دیگران داریم را تشخیص دهیم.
تحقیقات Eurich نشان میدهد که افراد دارای خودآگاهی روابط بهتری دارند و در کل شادتر هستند. همچنین آنها کنترل بیشتری روی احساسات شخصی خود و همچنین موقعیتهای مختلف اجتماعی دارند و میزان رضایت شغلی نیز در آنها بالا است.
پیشنهاد میکنیم در دوره پاکسازی کوانتومی مقدماتی شرکت کنید.
مزایای خودآگاهی
همانطور که اشاره شد، خودآگاهی مزایای مختلفی دارد و بهطور کلی بستگی به خود فرد دارد که بخواهد کدام یک از تأثیرات دستیابی به آن را در خود تقویت کند. در ادامه به بررسی
مهمترین تأثیرات خودآگاهی در افراد میپردازیم:
- خودآگاهی به ما قدرت تأثیرگذاری و نفوذ بیشتری میدهد.
- به ما کمک میکند تا بهتر تصمیمگیری کنیم.
- به ما این امکان را میدهد که مسائل را از ابعاد مختلفی بررسی کنیم.
- ما را از فرضیات و چارچوبهای متعصبانه رها میکند.
- کمک میکند تا روابط خود با دیگران را بهبود بخشیم.
- با خودآگاهی، کنترل بیشتری روی احساسات خود خواهیم داشت.
- خودآگاهی باعث کاهش استرس و اضطراب میشود.
- خودآگاهی باعث میشود نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کرده و به دنبال رفع نقاط ضعف خود باشیم
- در کل با داشتن خودآگاهی میتوانیم انسان شادتری باشیم.
اگر به دنبال اهمیت و انواع هدف گذاری هستید مقاله هدف گذاری چیست را حتما بخوانید.
شکاف خودآگاهی چیست؟
خودآگاهی در بین اصطلاحات کاربردی مرتبط با اصول مدرن رهبری، زیاد به گوش میرسد. اگرچه بسیاری از رهبران کسب و کارها و مشاغل تصور میکنند که از این ویژگی برخوردار هستند اما تنها 10 تا 15 درصد از آنها واقعاً این ویژگی را دارند.
بسیاری از ما با این تفکر بزرگ شدهایم که نباید احساسات واقعی خود را بروز دهیم. این موضوع سبب شده تا احساسات خود را سرکوب کرده یا آنها را نادیده بگیریم. سرکوب کردن یا نادیده گرفتن احساسات منفی را هم معمولاً به دو صورت انجام میدهیم: یا آنها را درون خود دفن میکنیم که در نهایت خود را به صورت خشم، رنجیده خاطری یا افسردگی نشان میدهند، یا آنها را بیرون میریزیم که معمولاً این کار را با سرزنش کردن دیگران انجام میدهیم.
برای یادگیری پاکسازی ذهن مقاله: پاکسازی ذهن چیست را مطالعه کنید!
چگونه به فردی خودآگاه تبدیل شویم؟
برای تبدیل شدن به یک فرد خودآگاه باید بهترین نسخه از خودتان را تصور کنید، سوالات خود را با «چه؟» بپرسید، مغز خود را تقویت کنید، ژورنال نویسی کنید که در زیر به طور کامل توضیح دادیم.
1. بهترین نسخه از خودتان را تصور کنید.
خود ایدهآل ما، امیدها، رویاها و آرزوهای ما را منعکس میکند و مهارتها، تواناییها و دستاوردهایی که میخواهیم به آنها برسیم را نشان میدهد. همانطور که برای تقویت نقاط قوت خود تلاش میکنید، میتوانید از ورژن ایدهآلتان استفاده کنید تا در مسیر درست حرکت کرده و برای رد کردن موانع انگیزه داشته باشید.
2. سوالات خود را با «چه؟» بپرسید.
گروه تحقیقاتی Eurich ادعا میکند که بیشتر مردم به روش اشتباهی فکر میکنند. یعنی ما سوالات اشتباهی از خودمان میپرسیم. بهطوری که برای حل تعارضات ذهنیمان از خود میپرسیم «چرا؟» ولی هیچ راهی برای پاسخ به این سوال وجود ندارد؛ چرا که ما به ناخودآگاه خود دسترسی نداریم. پس پاسخهایی که به سوالات این چنینی میدهیم ممکن است دقیق نباشند.
خطر سؤال «چرا؟» در این است که ما را در افکار منفی غرق میکند. بهطوری که روی نقاط ضعف خود متمرکز میشویم. کسی را فرض کنید که مدیر اجرایی جدید یک شرکت است اما برای صحبت کردن در جلسات مشکل دارد. او ممکن است این تجربه را با این فکر برای خود توضیح دهد:
من در جلسات صحبت نمیکنم چرا که در هرم شرکت، جایگاه بالایی ندارم. پس هیچکس به حرفم گوش نمیدهد.
پرسیدن سوالاتمان با «چه» ما را در فضایی عینی و باز قرار میدهد که به ما کمک میکند تا همه عوامل موثر بر یک موضوع را ببینیم. به عنوان مثال، به جای این سؤال که «چرا صحبت نمیکنم؟» میتوانیم بپرسید:
- چیدمان فضای اتاق چگونه بود؟
- چه اتفاقی باعث شد به افکار قدیمی خود در رابطه با خوب نبودنم در صحبت کردن بپردازم؟
- چه کاری میتوانم برای غلبه بر استرس و ترس خود از صحبت کردن انجام دهم؟
این نوع درون نگری این امکان را فراهم میکند که به رفتارهای خود به همان شکلی که هستند نگاه کنیم. با خوداگاهی میتوانیم الگوهای قدیمی و همیشگیمان را که مناسب نیستند، کنار بگذاریم و با بررسی آنها، رفتارهای بهتری را جایگزین کنیم.
پرسیدن سوالات درست به ما قدرت میدهد تا انتخابهای متفاوتی داشته باشیم که نتایج متفاوتی را در پی خواهد داشت. مدیر اجرایی مورد نظرِ ما با استفاده از خودآگاهی، تصمیم میگیرد برنامه ریزی کند، چرا که حالا میداند شانس غلبه بر مشکل خود را دارد.
او در مورد محتوا و اهداف جلسه آینده اطلاعات بیشتری کسب میکند تا در مورد نحوه مشارکت خود در بحث، مطمئنتر باشد. همچنین به جای اینکه مدام به این فکر کند که دیگران در مورد او چه فکری میکنند، فعالانه به بحث گوش میدهد تا سوالات معنیدار بپرسد و گفتگو را جلو ببرد.
با خودآگاهی میتواند نشانههایی که بدنش از ترس و اضطراب به او میدهند را در لحظه شناسایی کرده و تصمیم میگیرد که تحت تأثیر آنها قرار نگیرد. این خود یک گام بزرگ به سمت خودآگاهی بیشتر است.
3. مغز خود را تقویت کنید.
اولین قسمتی از مغز که در انسان رشد کرد، آمیگدال بود که مغز اولیه نیز نامیده میشود. این بخش مشابه یک رادار عمل میکند که نیاز به فرار یا مبارزه را تعیین میکند و در پیشبینیِ خطر مهارت دارد.
آمیگدال حتی قبل از اینکه بتوانیم احساسات منفیای که تجربه میکنیم را نام ببریم، به آنها واکنش نشان میدهد. قلبمان تند میزند، شکممان سفت شده و عضلات گردنمان منقبض میشود.
در تصمیم گیری نام بردن از احساسات اهمیت زیادی دارد. اگر اجازه دهیم احساساتمان بر ما غلبه کند، این امکان وجود دارد که تصمیمات بدی بگیریم. تصمیماتی که ممکن است عواقب ناخوشایندی داشته باشند.
نامگذاری احساسات به ما کمک میکند به آنها دیدگاهی «سوم شخص» داشته باشیم. یعنی عقب بنشینیم و بهطور عینی آنچه در ذهنمان در حال وقوع است را ارزیابی کنیم.
4. ژورنال نویسی
ژورنال نویسی یک روش عالی برای تقویت دستیابی به خودآگاهی است. همچنین کمک میکند کشف کنیم الگوهای ذهنیمان مثبت هستند یا منفی. برای نوشتن ژورنال میتوانید از سوالات زیر کمک بگیرید:
- چه کاری را امروز خوب انجام دادم؟
- با چه چالشهایی مواجه شدم؟
- چه احساساتی داشتم؟
- چطور به احساسات خود پاسخ دادم؟ اگر شرایط تکرار شود، آیا پاسخ دیگری میدهم؟
- برای تمرکز روی بهترین نسخه از خودم، از چه نقاط قوتی استفاده کردم؟
- اهدافم برای فردا چیست؟
بیشتر بخوانید: قانون جذب چیست؟ چگونه از قانون جذب استفاده کنیم؟
5. تمرین ذهن آگاهی
یکی از تمرینهای مهم و کاربردی که تاثیر مثبت آن در جنبههای مختلف سلامت جسم و روان انسان به اثبات علمی رسیده است، تمرینهای ذهن آگاهی و تنفسی میباشد.
ذهن آگاهی در جهت دستیابی به خودآگاهی، نیاز به تمرین دارد و به شما کمک میکند تا آگاهی کاملی نسبت به آنچه در ذهن، بدن و محیط اطراف شما میگذرد، داشته باشید. تمرینهای ذهن آگاهی و تنفسی یکی از معدود تمرینهایی است که میتوانید بهراحتی آن را وارد زندگی روزمره خود کنید. این کار به خودکنترلی بیشتر هم خیلی کمک میکند.
مراحل خودآگاهی
یاد گرفتن خودآگاهی آسان نیست اما میتواند در زندگی مزایای زیادی برای شما داشته باشد. به خصوص اگر رهبری جریانی را بر عهده داشته باشید. در ادامه به 10 مرحله مهم برای دستیابی به خوداگاهی میپردازیم:
1. ذهن خود را باز نگه دارید.
این کار به شما کمک میکند تا احساسات خود را با دیگران هماهنگ کنید. اگر بخواهید یک رهبر موفق باشید، باید در مورد افرادی که با آنها کار میکنید کنجکاو باشید.
2. مراقب نقاط ضعف و قدرت خود باشید.
افراد دارای خودآگاهی نقاط ضعف و قدرت خود را میشناسند. توجه به این امر به این معنی است که بدانید چه زمانی باید از دیگران کمک بگیرید و چه زمانی خودتان میتوانید مسئله و مشکل را مدیریت کنید.
3. متمرکز بمانید.
برای کسب خودآگاهی، بهبود بهرهوری خود و ایجاد ارتباطات بهتر با دیگران، لازم است تا متمرکز بمانیم اما این کار در عصر تکنولوژی بسیار سخت شده است. برای تقویت تمرکز میتوانید مدتی را به دور از شبکههای اجتماعی، ایمیلها یا سایر حواس پرتیهای کوچک بگذرانید.
4. مرز تعیین کنید.
هر کس نیاز دارد محدودیتهای محکمی داشته باشد. گرم بودن با دیگران نیاز است اما در صورت لزوم، باید توانایی نه گفتن هم داشته باشیم.
5. محرکهای عاطفی خود را بشناسید.
افراد دارای خودآگاهی میتوانند احساسات خود را حین وقوع شناسایی کنند. از سرکوب کردن احساسات خود جلوگیری کنید و در عوض، با آنها انعطاف نشان دهید و قبل از برقراری ارتباط با دیگران، آنها را کاملاً پردازش کنید.
6. غریزه خود را باور کنید.
افراد موفق یاد میگیرند به غریزه خود اعتماد کنند و ریسکهایی که تایید میکند را بپذیرند. غریزههای شما بر اساس تلاش برای حفظ بقای شما عمل میکنند؛ در نتیجه بهترین گزینه را انتخاب میکنند. بنابراین باید یاد بگیرید تا به ندای درونی و غریزه خود اعتماد کنید.
7. انضباط شخصی را تمرین کنید.
برای داشتن خودآگاهی، تلاش برای داشتن نوعی دیسیپلین شخصی به حفظ تمرکز و پایداری کمک میکند و قدرت روانی افراد را بهبود میبخشد.
8. دیگران را فراموش نکنید.
در نظر داشته باشید که چطور اعمال و رفتار شما بر دیگران تأثیر میگذارد. ما اغلب بدون فکر کردن، فقط روی نیازهای خودمان تمرکز میکنیم. باید درک کنیم که تصمیمات ما و نحوه برخوردمان با احساساتمان، چه تأثیری روی دیگران دارد. توجه بیشتر به دیگران کمک میکند تا راحتتر بتوانید از موقعیتهای سخت عبور کنید.
9. معذرت خواهی را فراموش نکنید.
اشتباه کردن تقریباً اجتناب ناپذیر است. این خودآگاهی است که به ما کمک میکند تا تشخیص دهیم که چه زمانی باید برای اشتباهاتمان عذرخواهی کنیم. اشتباه ما هر چه باشد، گفتن «معذرت میخواهم» و تغییر رفتار، بهترین راه است.
10. بازخورد بگیرید.
خودآگاهی به معنای درک خودمان است اما کمک گرفتن از نظرات دیگران، اهمیت زیادی دارد. انجام این کار تعصبات طبیعی شما نسبت به خودتان را زیر سوال میبرد و به اصلاح آنها کمک میکند.
سخن پایانی
راه رسیدن به خودآگاهی یک سفر است. سفری که در آن به جای تلاش برای رسیدن به یک مقصد خاص، باید خود را در مسیر کسب این مهارت ببینیم. برای دستیابی به این هدف، کافی است هر روز این سوال را از خود بپرسیم که «امروز چطور به سمت تبدیل شدن به بهترین نسخه از خودم حرکت کنم؟»
منابع
